Upamiętnią Brygadę Świętokrzyską
29 Maja 2019
Starostwo Powiatowe w Kielcach włączyło się w organizację dwudniowych obchodów 75. Rocznicy Powstania Brygady Świętokrzyskiej Narodowych Sił Zbrojnych. Impreza planowana jest 10 – 11 sierpnia.
Dzisiaj w siedzibie kieleckiego starostwa odbyło się pierwsze robocze spotkanie grupy, której zadaniem będzie upamiętnienie ważnych wydarzeń w historii naszego regionu – utworzenia Brygady Świętokrzyskiej Narodowych Sił Zbrojnych.
Organizatorem uroczystości jest Starostwo Powiatowe w Kielcach oraz Stowarzyszenie Świętokrzyskie Wspierania Inicjatyw Twórczych. Partnerami przedsięwzięcia będą także Świętokrzyski Urząd Wojewódzki w Kielcach, oddział kielecki PTTK oraz gminy, na terenie których będzie zorganizowana impreza: gmina Zagnańsk, Mniów, Strawczyn, Miedziana Góra, Piekoszów i Łopuszno. W organizację chętnie włączyli się druhowie z OSP Wola Kopcowa, Zaborowice, Miedziana Góra, 10. Świętokrzyska Brygada Obrony Terytorialnej, Stowarzyszenie Quo Vadis z Mniowa oraz kielecka policja.
- Celem dzisiejszego spotkania jest organizacja obchodów 75 rocznicy powstania jednostki, która w historii Polski i Europy zaznaczyła się wieloma osiągnieciami. Chcemy upamiętnić rocznicę sformowania i wymarszu Brygady Świętokrzyskiej. W naszej historii był to jedyny odział partyzancki, który się nikomu nie poddał i który oswobodził więźniów obozu koncentracyjnego poza granicami Polski w Holiszowie. Głównymi miejscami obchodów są dwie gminy Zagnańsk – Dąb Bartek, gdzie formalnie rozpoczął się początek marszu struktur i Lasocin w gminie Łopuszno, gdzie została sformalizowana i ruszyła ku wolości brygada – opowiada starosta kielecki Mirosław Gębski.
Radny powiatowy Krzysztof Soboń, reprezentujący stowarzyszenie Świt, dodał, iż jest dumny z tego, ze jest współorganizatorem obchodów. Jak przyznał, z Lasocinem łączą go osobiste więzy rodzinne.
W ramach obchodów ma odbyć się rajd pieszy, rowerowy, motocyklowy na trasie Zagnańsk-Lasocin. Planowana jest także budowa pomnika upamiętniającego wydarzenia sprzed 75 lat.
- Obchody będą podzielone na dwa dni, zorganizowany zostanie rajd na trasie Zagnańsk – Lasocin. Będą pokazy grup rekonstrukcyjnych i wystawa plenerowa książek, artykułów i zdjęć związanych z historią Brygady Świętokrzyskiej – opowiada Mariusz Brelski, organizator obchodów.
Pomysł organizatorów spotkał się z dużym entuzjazmem zaproszonych gości, którzy obiecali czynnie włączyć się w organizację obchodów.
Brygada Świętokrzyska NSZ była jedną z największych formacji partyzanckich działających na ziemiach polskich. Jej żołnierze walczyli równocześnie z okupantem niemieckim i z podziemiem komunistycznym, odrzucającym legalne polskie władze na wychodźstwie i stanowiącym awangardę nowej, sowieckiej okupacji. Dzięki szczęśliwemu zbiegowi okoliczności i umiejętnej dyplomacji dowódców całej jednostce udało się przedostać na Zachód, unikając rozbicia i ze strony Wehrmachtu czy Waffen SS, i Armii Czerwonej. Była także jedynym oddziałem polskiego podziemia niepodległościowego, który nawiązał kontakt taktyczny z wojskami zachodnich aliantów, wszedł w ich skład i współdziałał taktycznie w walce z Niemcami w ostatnich dniach II wojny światowej.
Jednostka powstała 11 sierpnia 1944 r. w majątku Lasocin. Brygada Świętokrzyska NSZ prowadziła działania przeciwko Niemcom. Miały one charakter ograniczony i sprowadzały się do samoobrony, ochrony ludności przed represjami i akcjami pacyfikacyjnymi oraz zaopatrzenia w broń i materiały wojskowe. Żołnierze NSZ stoczyli kilkadziesiąt walk i potyczek zarówno z oddziałami żandarmerii, Wehrmachtu czy Luftwaffe, jak i kolaboracyjnymi formacjami: ukraińskim Schutzmannschaft i turkiestańskim Ostlegionen. Podczas jednej z bitew (27 sierpnia 1944) Brygada stoczyła walkę z oddziałem zwiadowczym złożonym z żołnierzy Ostlegionen, wspieranych ogniem przez pociąg pancerny. Miesiąc później, 20 września pod Cacowem stoczyła bitwę z oddziałem Niemców w sile ok. 400 żołnierzy Luftwaffe i ok. 100 żandarmów. Prowadziła również akcję przeciwko oddziałom komunistycznym, będącym sowiecką agenturą. W historii działań Brygady Świętokrzyskiej NSZ nie znany jest ani jeden przypadek dokonania przez jej jednostki zabójstwa obywateli polskich żydowskiego pochodzenia ze względu na pochodzenie etniczne. Należy zaznaczyć również, iż w szeregach tej formacji służyli Polacy żydowskiego pochodzenia.
W styczniu 1945 r., w obliczu sowieckiej ofensywy, dowództwo brygady w obawie przed jej zniszczeniem przez zbliżającą się Armię Czerwoną i NKWD podjęło próbę wycofania się na zachód i uratowania jednostki jako siły zdolnej do walki o wolną Polskę. Dzięki lokalnym, doraźnym i taktycznym, porozumieniom z jednostkami niemieckimi Brygada rozpoczęła marsz ku zachodowi, ku jednostkom alianckim. Podczas przemarszu Dowódca Brygady nie zgodził się na podporządkowanie i współpracę wojskową z Niemcami. Nie pozwolił też rozbroić jednostki. Ostatecznie jednostkę skierowano do Czech i pozostawiono samą sobie. Podczas przemarszu polski oddział nawiązał kontakty z czeskim podziemiem. Równocześnie wysłano emisariuszy do sztabu Naczelnego Wodza i wojsk alianckich.
Brygada Świętokrzyska była jedynym polskim oddziałem partyzanckim w czasie II wojny światowej, który jako jednostka partyzancka oswobodził więźniów obozu koncentracyjnego poza granicami Polski. Był to obóz kobiecy w Holiszowie, podobóz KL Flossenburg, w którym osadzono ponad 1000 więźniarek różnej narodowości. Atak polskiej jednostki na ten obiekt uratował od śmierci żydówki węgierskie, które niemiecka załoga obozu miała spalić żywcem. Następnie oddziały Brygady nawiązały kontakt taktyczny z jednostkami 3. Armii Amerykańskiej gen. George’a Pattona. We wspólnych walkach Polacy i Amerykanie wzięli do niewoli sztab niemieckiej XIII Armii, w tym dwóch generałów. W okolicznościowym rozkazie do swoich podkomendnych płk Antoni Szacki „Bohun Dąbrowski” (dowódca jednostki) napisał: „Dziś sztandary nasze powiewają obok zwycięskich barw amerykańskich, obok proporców wyzwolonego narodu czeskiego. Opatrzność pozwoliła nam raz jeszcze wziąć udział w walce przeciwko odwiecznemu wrogowi i dorzucić swą cząstkę do wspólnego wysiłku zjednoczonych narodów. W tej tak pamiętnej dla nas chwili dziękuję Wam za zaufanie, którym mnie obdarzyliście. Ta Wasza ufność umożliwiła mnie w znacznej mierze realizację tych zadań, które sobie postawiliśmy”.
Amerykanie dokonali sprawdzenia polskiej jednostki pod względem kontrwywiadowczym, uznając ją za jednostkę niekolaborującą z Niemcami, uznali ją jako jednostkę aliancką. Brygada była jedyną polską jednostką, która uzyskała od Amerykanów w maju 1945 roku prawo do noszenia odznak jednostek amerykańskich oraz broni. I to na zdjęciach widać, amerykańskie gwiazdy, głowa Indianina, symbole amerykańskich dywizji.
Jednostka po zakończeniu wojny była wizytowana przez przedstawicieli Naczelnego Wodza, a jej żołnierze i oficerowie szkoleni byli w II Korpusie gen. Andersa. Wobec nacisków Sowietów, którzy żądali bezprawnie wydania polskiej jednostki, armia amerykańska spowodowała rozwiązanie jednostki i utworzenie z jej żołnierzy i oficerów Kompanii Wartowniczych, jednostek polskich wspomagających amerykańskie wojska okupacyjne na terenie Niemiec.
